Sneller in balans met Gonge: Proactieve en Reactieve balans

Deze blog laat het belang van proactieve en reactieve balans zien, aan de hand van de casus van Helena. Helena is een actieve jongedame, die geblesseerd raakt tijdens een handbal wedstrijd. Samen met haar fysiotherapeute gaat ze aan de slag en haar balans wordt met behulp van Gonge Arches weer volledig hersteld.

Voordat we beginnen met het verhaal van Helena, leggen we eerst uit wat proactieve en reactieve balans precies inhouden. We beschrijven grofweg hoe deze twee samenwerken tijdens het uitvoeren van een beweging. 

Voordat we een beweging kunnen uitoefenen waarbij onze balans wordt aangesproken zoals bij een sprong, moet ons brein precies inschatten wat er nodig is om onze balans te behouden tijdens het uitvoeren van deze beweging. “Hoeveel kracht heb ik nodig? Welke spiergroepen moeten er worden geactiveerd en hoe groot is de beweging die ik moet maken?” Om een berekening te maken van deze factoren valt ons brein terug op ons sensorische systemen: het schat de moeilijkheidsgraad van de beweging in op basis van ons gezichtsvermogen. Het schat de stabiliteit en de textuur in van de ondergrond waarop we gaan landen op basis van onze tastzin. Door middel van geluidsweerkaatsing vormt het onze ruimtelijke oriëntatie en ons richtingsgevoel. Als laatste wordt berekend hoe we onze onze gewrichten moeten draaien en juiste spierspanning moeten toepassen zodat we de beweging succesvol kunnen voltooien.

Proactieve en Reactieve Balans
Alle stappen en inschattingen worden door ons brein in een razendsnel tempo doorlopen. Deze berekening wordt de proactieve balans genoemd. Het doel van de proactieve balans is een inschatting maken van hoe de beweging er uit zal zien en wat de potentiële risico’s van de beweging zullen zijn. Tijdens en direct na de beweging, verwerken onze zintuigen op hun beurt weer alle zorgvuldige berekeningen die ons brein zojuist heeft uitgevoerd.

Onze zintuigen zorgen ervoor dat we onze balans en controle behouden door de informatie te verwerken die we zojuist hebben gekregen door het uitvoeren van de beweging. Dit heet dan ook reactieve balans. Zo nodig sturen we bij en stabiliseren we zodat we niet omvallen.

Bij het overgrote deel van de sprongen integreren de zintuigen perfect, zodat ze de beweging succesvol kunnen uitvoeren. Maar, als er iets onverwachts gebeurt tijdens het uitvoeren van een sprong, zit er een verschil tussen het de proactieve berekening en de actieve respons. Bijvoorbeeld: als er onverwacht een hard geluid klinkt, we een duwtje krijgen, als de ondergrond verschuift etc. In zo’n situatie verliezen we onze controle en daarmee ook onze balans. Een val is dan het gevolg. Soms is dit volledig onschuldig, maar vaak genoeg kan een val een serieuze blessure opleveren. Ook kan het beweegangst veroorzaken omdat de val immers een gevoel van falen oplevert bij kinderen en er de angst ontstaat dat het weer fout gaat.

Na een blessure ten gevolge van een val, kan het best even duren voordat het zelfvertrouwen en de coördinatie weer volledig is hersteld. Dit gebeurde ook bij Helena. We laten nu zien hoe de Gonge Arches hebben geholpen bij haar herstel.

Een verkeerde sprong 
Helena is een actieve jonge dame wat op een hoog niveau handbal speelt. Ze speelt zelfs voor het Nationaal Jong Talententeam. Helaas ging er tijdens een wedstrijd iets mis: ze werd geduwd tijdens een sprong, viel en kwam verkeerd terecht. Ze scheurt hierbij haar voorste kruisband in haar rechter knie. Hiervoor moet ze geopereerd worden waarbij haar kruisband gereconstrueerd zal worden. Daarna begint er echter een zwaar revalidatietraject voor Helena. Twee maanden focust ze zich volledig op haar revalidatie en mag zelfs daarna voorzichtig al meetrainen met haar handbalteam. Hoewel Helena net zo sterk en behendig is als voor haar operatie, gaat het haar toch niet goed af. Ze is haar zelfvertrouwen kwijt, beweegt langzamer en bovendien is de bang om weer te vallen.

Haar fysiotherapeut legt haar uit hoe balans werkt en vertelt haar de samenwerking tussen actieve en reactieve balans. Hier zal aan gewerkt moeten worden, zodat ze haar zelfvertrouwen en snelheid weer zal kunnen opbouwen. Ze gaan samen aan de slag met de Gonge Arches. De Arches van Gonge zijn zo ontworpen dat de onderdelen makkelijk op elkaar te stapelen zijn. De rubberen rand voorkomt dat er een onderdeel wegglijd als ze gestapeld worden. Hiermee verschillen ze van gewone “Wiebelplanken”', waarbij stapelen geen optie is.

Door deze combinatiemogelijkheid kun je op een mooie en zachte manier de vaardigheden en het zelfvertrouwen uitbouwen. Hoe meer Arches je op elkaar stapelt, hoe moeilijker het wordt. Als je de Arch omdraait en neerlegt als een wip, dan wordt de dynamische balans getraind.

De fysiotherapeut van Helena maakt 3 “ogen” door één onderdeel neer te leggen als een wip en de ander er als een brug bovenop te leggen. De oefening houdt in dat ze op een oog moet springen en deze moet laten stoppen met wiebelen vóórdat ze naar het andere oog springt.

In het begin durft Helena niet zonder hulp op een oog te springen en landt ze met haar voeten dichtbij elkaar. Al snel heeft ze genoeg zelfvertrouwen om er zonder hulp op te springen en kan ze met meer ruimte tussen haar voeten landen, zodat het moeilijker wordt om het bewegende oog tot stilstand te brengen. Na de therapie geeft de fysiotherapeut Helena 6 stuks mee naar huis zodat ze de oefening ook thuis kan doen.

Zelf aan de slag 
Een week later komt Helena terug en kan ze zonder problemen van oog naar oog springen en lukt het haar zelf om met elk van haar voeten op het uiterste punt van de boog te springen. Zelf dan kan ze de boog perfect weer in balans brengen.

Nu is het tijd om aan de slag te gaan met haar bewegingssnelheid. De fysiotherapeut geeft haar opdrachten waarbij ze snel moet schakelen: “Naar voren springen met gesloten voeten” of “Naar achteren springen met met gespreide voeten”. Op een gegeven moment zoekt Helena zelf uitdagingen hoe ze haar balans kan oefenen op de Arches. Over de bogen heen springen, zijwaarts springen, van de boog op de vloer en andersom. Deze training oefent de proactieve en de reactieve balans optimaal. Helena krijgt het vertrouwen in haar knie terug en is er weer zeker van dat deze weer werkt zoals hij hoort.

Na drie weken training kan de fysiotherapeut haar vertellen dat ze geen therapie meer nodig heeft en weer aan haar handbaltrainingen kan beginnen. Gelukkig is Helena is weer net zo vol zelfvertrouwen en behendigheid als voor haar val en is ze weer volledig hersteld. 

Dit is mooi voorbeeld hoe complex je balans in elkaar zit. Ook laat het zien hoe belangrijk het is dat deze balans weer tot maximaal wordt getraind tijdens het revalidatieproces. De Arches kunnen hierbij dus helpen. Ze kunnen worden ingezet voor jong en oud en er is geen sportniveau voor vereist, omdat de delen aan het niveau van de patiënt kunnen worden aangepast. Daarmee vormen de Gonge Arches een mooie aanvulling voor in de therapiepraktijk maar kunnen ze ook goed worden ingezet in het bewegingsonderwijs.